NO to Utkal, YES to Odisha. Why?

Following article is from https://orissamatters.wordpress.com written by Sri Subhas Chandra Pattanayak:

Orissa’s State Anthem is not yet created, despite the State Legislature having resolved in favor of the song captioned ‘Bande Utkal Janani’ several years ago. This song is inherently defective and needs a law to enforce it, which, in the changed political scenario in Orissa, may not be possible. In my discussion in Oriya language, I have suggested why a new Anthem carrying the name Orissa, instead of Utkal, should be created. Here is the same, already published online.

ଉତ୍କଳ ନୁହେଁ, ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ପ୍ରାଥମିକତା ହିଁ

ଓଡ଼ିଶା

ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ

ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶର ଚାରି ପ୍ରମୁଖ ଅଙ୍ଗ ହେଲେ ଉତ୍କଳ, ତୋଷଳ, କଳିଙ୍ଗ, ଓ କୋଶଳ । “ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ” ଗୀତର କବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ‘ଉତ୍କଳ’ ଖଣ୍ଡର ବାସିନ୍ଦା । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶା ନ ଲେଖି ସାବଲୀଳ ଓ ସ୍ଵାଭାବିକ ଶୈଳୀରେ ସେ ଉତ୍କଳ ଶବ୍ଦଟିକୁ ତାଙ୍କ କବିତାରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ଏହା ଆଞ୍ଚଳିକବାଦର ଥିଲା ଏକ ସୁକ୍ଷ୍ମ ସ୍ଵାକ୍ଷର ।

ଏପରି ଆଞ୍ଚଳିକବାଦ ଅନେକଙ୍କ ଜୀବନରେ ଥାଏ । ସେଥିପାଇଁ ଗଞ୍ଜାମଜନ୍ମିତ ବିଜୁବାବୁ ତାଙ୍କ ଶିଳ୍ପବେପାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡିକୁ ତଥା ପୁରସ୍କାର ପ୍ରକଳ୍ପକୁ କଳିଙ୍ଗ ନାମରେ ନାମିତ କରିଥିବା ବେଳେ ତୋଷଳ ଓ କୋଶଳ ଅଂଚଳରେ ସେହି ସେହି ନାମରେ ନାମିତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକଳ୍ପ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ । ତେଣୁ ଏହି ନାମଗୁଡ଼ିକ ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟର ପ୍ରଜ୍ଞାପକ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏବଂ ବେଳେବେଳେ ସେଗୁଡିକର ନାମୋଚ୍ଚାରଣରେ ଅଧିକ ପୁଲକିତ ହେଊଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଆଞ୍ଚଳିକବାଦର ଅନୁବର୍ତ୍ତୀ ହେଉଥିବାବେଳେ, ଏହି ଚାରି ନାମଚେତନାକୁ ହୃଦୟରେ ସାଇତି ରଖି ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ମାତୃଭୂମି ଭାବେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିବା ଭୂଖଣ୍ଡର ନାମ ହେଉଛି ଓଡ଼ିଶା ।

ଓଡ଼ିଶା ହେଉଛି ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଐକ୍ୟର ରୂପକଳ୍ପ , ଅଂଶବିଶେଷର ନୁହେଁ ।

ଭାଷା ଆନ୍ଦୋଳନର କଳାପତାକା ଅଭିଯାନ ଏକ ନୂତନ ସର୍ବବ୍ୟାପି ଜାତୀୟଅସ୍ମିତାର ସୁଖଦ ସ୍ପର୍ଶ ଦେଇ ସାରା ଓଡ଼ିଶାକୁ ଦୀର୍ଘ ନିଦ୍ରାରୁ ଜାଗ୍ରତ କରାଇଲାପରେ କେହି କେହି ଭାଷାପ୍ରେମୀ ‘ଉତ୍କଳ’ ସ୍ଥାନରେ ‘ଓଡ଼ିଶା’ ଲେଖି ରାଜ୍ୟ-ସଂଗୀତ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଉ ବୋଲି ମତଦେବା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି ।ଏହା ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଵାଗତଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ।

ମାତ୍ର ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସର୍ବାନ୍ତଃକରଣରେ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଭାଜନବାଦୀମାନେ ହିଁ ଏପରି ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଉଥିବା କହୁଛନ୍ତି ଓ ଓଡ଼ିଶାର ସୃଷ୍ଟିତତ୍ତ୍ବ ନ ଜାଣିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ହିଁ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ବେଶୀ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ଦେଖାଯାଉଛି । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶାର ସୃଷ୍ଟି ଇତିହାସ ଉପରେ ସାମାନ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ।

ଓଡ଼ିଶାର ସୃଷ୍ଟି ଇତିହାସ

ଏହି ଇତିହାସ ସ୍ପଷ୍ଟ କରେ ଯେ, ‘ଉତ୍କଳ’ ପ୍ରଦେଶ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ କେବେ କୌଣସି ଦାବି ହୋଇନଥିଲା । ଦାବି ହୋଇଥିଲା ‘ଓଡ଼ିଶା’ ପ୍ରଦେଶ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ । ପ୍ରଦେଶଟି ‘ଉତ୍କଳ’ ପ୍ରଦେଶ ଭାବେ ଗଠିତ ହୋଇନଥିଲା । ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ‘ଓଡିଶା’ ପ୍ରଦେଶ ଭାବେ । ୧୮୭୦ରେ ଦୀନବନ୍ଧୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ପାରିତ ‘ଘୁମୁସର ପ୍ରସ୍ତାବ’ ପ୍ରଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଭୂଖଣ୍ଡର ଏକୀକରଣ ପାଇଁ କୁଳଗୌରବ ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ଯେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିଥିଲା, ତାହା ‘ଉତ୍କଳ’ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ନୁହେଁ , ‘ଓଡ଼ିଶା’ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଚାଲିଥିଲା ।

‘ଓଡ଼ିଶା’ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାର ସୀମା କଣ ହେବ, ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ତା କଣ ହେବ ଓ ତାର ଆର୍ଥିକ ପରିଚାଳନା କିପରି ହେବ ତାହା ସ୍ଥିର କରିବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଏହା କମିଟି ଗଠନ କରିଥିଲେ, ଯାହାର ନାମ ଥିଲା ‘ଓଡିଶା ବାଉଣ୍ଡରୀ କମିଶନ” (ଭାରତ ଶାସନର ସଂକଳ୍ପ, ୧୮. ୯. ୧୯୩୧), ଯହିଁରେ ଭାରତର ପୂର୍ବତନ ସ୍ବରାଷ୍ଟ୍ର ସଚିବ ସାମୁଏଲ ଓ’ଡୋନ୍ନେଲ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିବା ହେତୁ ତାକୁ ଓ’ଡୋନ୍ନେଲ କମିଟି ଓ ସଂକ୍ଷେପରେ ‘ଓଡ଼ିଶା କମିଟି’ ବୋଲି କୁହା ହେଉଥିଲା । ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିବାର କଥା, ଏହି କମିଟି ନିଯୁକ୍ତିର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଓ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହରେ କେବଳ ‘ଓଡ଼ିଶା’ ଥିଲା, ‘ଉତ୍କଳ’ ନ ଥିଲା । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ମାତୃଭୂମି ଦେବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପ୍ରଶାସନିକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆହୋଇଥିଲା ତାହା ଥିଲା ‘ଓଡ଼ିଶା’ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ, ‘ଉତ୍କଳ’ ପାଇଁ ନୁହେଁ । ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯେ, ଏହି କମିଟି ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ଵର ଉଠିଥିଲା ‘ଉତ୍କଳ’ ଅଂଚଳରୁ । ‘ଉତ୍କଳ କେଶରୀ’ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଏହାକୁ କିପରି ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ ତାହା ତାଙ୍କରି କାଗଜ ‘ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର’ରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ୧୯୩୧ ନଭେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖରେ ।ଏକଦା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ନିକଟତମ ହୋଇପାରିଥିବା ସେତେବେଳର ବିଶିଷ୍ଟ କଂଗ୍ରେସ ନେତା ନିରଞ୍ଜନ ପଟ୍ଟନାୟକ ୨୧.୩.୧୯୩୩ ତାରିଖରେ କଂଗ୍ରେସ ବିରୁଦ୍ଧରେ ତୀବ୍ର ଅଭିଯୋଗ ଆଣି ଏହି ଦଳ କିପରି ଓଡ଼ିଶାର ଭୌଗୋଳିକ ସମିଶ୍ରଣକୁ ଭଣ୍ଡୁର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲା ତାହା ଦର୍ଶାଇ ଥିଲେ ( ଆଶା , ୨୫.୩.୧୯୩୩ ) । ସେ ମହତାବଙ୍କ ନାମ ନ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ , ଗୋପବଂଧୁଙ୍କ ତିରୋଧାନ ପରେ ସେ ଯେହେତୁ ଥିଲେ କଂଗ୍ରେସର ବାସ୍ତବ ନିୟନ୍ତା, ସେହେତୁ ଏହା ଅକ୍ଲେଶ ଅନୁମେୟ ଯେ, ନିରଞ୍ଜନ ନାମ ନେଇନଥିବା ଖଳନାୟକ ଥିଲେ ମହତାବ । ଏହି ମହତାବ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥାଇ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ସରକାରୀ ଭାଷା କରିବାକୁ ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ ପ୍ରଥମ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଭୟଙ୍କର ବିରୋଧ କରାଯାଇ ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବକ , ସମ୍ବଲପୁରବାସୀ ପଣ୍ଡିତ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ମିଶ୍ରଙ୍କୁ ବାଧ୍ୟ କରିଯାଇଥିଲା (ବିଧାନସଭା ବିବରଣୀ , ୧.୧.୧୯୪୮) ।

ଓଡ଼ିଶା ସୃଷ୍ଟି ପୂର୍ବରୁ ବି ‘ଓଡ଼ିଶା ସରକାର’

ଅପରପକ୍ଷେ ବିହାର ସହ ‘ଓଡ଼ିଶା’ ମିଶି “ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ସରକାର” ଚାଲିଥିଲା , ଯାହାର କୌଣସି ଫର୍ଦ୍ଦରେ ‘ଉତ୍କଳ’ ନଥିଲା । ଏହି “ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା” ବିଧାନ ପରିଷଦରେ ୨.୯.୧୯୩୨ରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ‘ଓ଼ଡ଼ିଶା’ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ପାଇଁ ତୁରନ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଧର ମହାନ୍ତି ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିଥିଲେ (ବିହାର ଏବଂ ଓଡିଶା ବିଧାନ ପରିଷଦ ବିବରଣୀ , ଖଣ୍ଡ-୧, ଭାଗ-୨୫, ସଂଖ୍ୟା -୫, ପୃ.- ୩୦୭) । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବରେ କେଉଁଠିହେଲେ ସେ ‘ଉତ୍କଳ’ ନାମ ନେଇନଥିଲେ।

ଭାରତ ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିବା ସ୍ଵରାଷ୍ଟ୍ର ସଚିବ ସାର୍ ସାମୁଏଲ ହୋରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ‘ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ’ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ୨୪.୧୨.୧୯୩୨ତାରିଖରେ ଲଣ୍ଡନରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ , ଯହିଁ ଉପରେ ବିଚାରବିମର୍ଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ନେତାମାନେ ଭୁବନାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକାଠି ହୋଇଥିଲେ ୨.୨.୧୯୩୩ରେ । ହୋରେଙ୍କ ବିବୃତ୍ତିରେ ବା ଓଡିଶା ନେତାମାନଙ୍କ ଏହି ବୈଠକରେ ଯେଉଁ ଭୂଖଣ୍ଡର ନାମ ଆଲୋଚିତ ହୋଇଥିଲା ତାହା ଥିଲା କେବଳ ‘ଓଡ଼ିଶା’ , ‘ଉତ୍କଳ’ ନୁହେଁ ।

‘ତୃତୀୟ ଗୋଲ ଟେବୁଲ ବୈଠକ’ରେ ଯେଉଁ ଶ୍ୱେତପତ୍ର ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ ପ୍ରଦେଶ ଭାବେ ‘ଓଡ଼ିଶା’ ସୃଷ୍ଟିର ଉଦ୍ଘୋଷଣ କରିଥିଲା ଓ ତାର ସୀମା ସରହଦ ବି ଘୋଷଣା କରିଥିଲା (ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରେସ ନୋଟ ୧୮.୩.୧୯୩୩) । ଏଥିରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଂଚଳମାନଙ୍କରୁ ବହୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥାନ ବାଦ ପଡ଼ିଯାଇଥିବାରୁ ଆମ ତତ୍କାଳୀନ ନେତୃତ୍ଵ ତହିଁର ତୀବ୍ର ପ୍ରତିବାଦ କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଯାହା ଲକ୍ଷ୍ୟଣୀୟ ତାହା ହେଲା, ଏହି ସମଗ୍ର କାରବାରରେ ‘ଉତ୍କଳ’ କେଉଁଠି ବି ନଥିଲା , ଥିଲା କେବଳ ‘ଓଡ଼ିଶା’।

କନିକା ରାଜା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ଭଞ୍ଜ ଦେଓ ୨୨.୩.୧୯୩୩ ତାରିଖରେ ଶ୍ଵେତପତ୍ର ଉପରେ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ‘ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ପରିଷଦ’ରେ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କଲେ , ରାଏ ବହାଦୁର ଲୋକନାଥ ମିଶ୍ର ତହିଁରେ ଏକ ସଂଶୋଧନ ଆଗତ କରିଥିଲେ, ଯହିଁରେ କୁହା ହୋଇଥିଲା, ପ୍ରସ୍ତାବ ଶେଷରେ ଯୋଡ଼ାହେଉ: “and that having considered it, this Council is of opinion that the boundary demarcated for the new Province is highly disappointing in as much as it does not include even the areas unanimously recommended by the Orissa Boundary Committee and also excludes the Parlakimedi estate proposed by the majority of the said Committee” (ବିହାର ଏବଂ ଓଡିଶା ବିଧାନ ପରିଷଦ ବିବରଣୀ, ଖଣ୍ଡ ୩୬, ସଂଖ୍ୟା -୨୪, ପୃ -୧୫୨୯) । ଏଠି ବି ‘ଉତ୍କଳ’ ଶବ୍ଦ ନଥିଲା , ଥିଲା କେବଳ ‘ଓଡ଼ିଶା’ ।

ଏହି ବିତର୍କରେ ‘ଓଡ଼ିଶା’ର ସୀମା ସମ୍ପର୍କରେ ସରକାର ପୁନର୍ବିଚାର କରନ୍ତୁ ବୋଲି ବିଧାୟକୀୟ ଅଭିମତ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବାବେଳେ, ‘ଓଡ଼ିଶା କମିଟି’ର ସଦସ୍ୟ ଥିବା ଶ୍ରୀ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ସିହ୍ନା ଏହି ସୀମା ସଂକୋଚନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଓଡ଼ିଆମାନେ ନିଶ୍ଚୟ ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ଉଚିତ ବୋଲି ମତ ଦେଇଥିଲେ (A selection from the speeches and writings of Sachchidananda Sinha, (Patna, 1942), pp.165-165) ଏବଂ ଅନ୍ୟତମ ସଦସ୍ୟ ଶ୍ରୀ ଟି .ଆର ଫୁକୁନ ମଧ୍ୟ ତାଦ୍ଦୃଶ ମତ ରଖିଥିଲେ (ଆଶା , ୨୭.୩.୧୯୩୩) ।

ଶ୍ଵେତପତ୍ର ଉପରେ ବିଚାର କରି, ଏ ସବୁକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ , ଜଏଣ୍ଟ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟାରୀ କମିଟି ବାଦ ପଡ଼ିଯାଇଥିବା ଓଡ଼ିଶା ସଂଲଗ୍ନ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ଗଢ଼ା ହେବାକୁ ଥିବା ‘ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ’ରେ ମିଶାଇଦେବାକୁ ସୁପାରିଶ କଲେ ଓ ୧୯୩୪ ନଭେମ୍ବର ୨୨ରେ ଏହି ଜଏଣ୍ଟ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଲିନ୍ଲିଥଗୋ ଯେତେବେଳେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀଙ୍କ ଦାବିର ସଫଳତା ଘୋଷଣା କଲେ , ସେ କହିଥିଲେ, “A separate Province of ‘Orissa’ would, however, be perhaps the most homogeneous Province in the whole of British India, both racially and linguistically”, ଯହିଁରେ ‘ଉତ୍କଳ’ ଶବ୍ଦର ନାମଗନ୍ଧ ନ ଥିଲା, ଥିଲା ‘ଓଡ଼ିଶା’ ।

ଏହି କମିଟିର ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ ସାନ୍ଧ୍ରତାସମ୍ପନ୍ନ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଂଚଳର ଏକତ୍ରୀକରଣ ବଳରେ ନୂଆ ପ୍ରଦେଶ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ଯେଉଁ ଚିଠା ଆଦେଶ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେଲା ତାହାର ନାମ ଥିଲା “The Government of India (Constitution of Orissa) Order, 1936” ଏବଂ ଏହିପରି ଭାବେ, ୧୮୭୦ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୧ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ଏକତ୍ର କରି ଏକ ଶାସନାଧୀନ କରିବାକୁ ଗଞ୍ଜାମର ଘୁମୁସରରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଅଭିଯାନ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଜାତୀୟତାର ପାବନପୀଠ ସମ୍ବଲପୁରରେ ସଶକ୍ତିକୃତ ହୋଇ ବ୍ରିଟିଶ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ସଫଳତା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲା ୧୯୩୬ ଜାନୁଆରୀ ପହିଲାରେ । ତାର ୧୩ ବର୍ଷ ପରେ ୧୯୪୮ଜାନୁଆରୀ ପହିଲାରେ ଗଡ଼ଜାତ ମିଶ୍ରଣ ସମାପ୍ତ ହେବା ପରେ ଆମ ମାତୃଭୂମି ‘ଓଡ଼ିଶା’ ତାର ଶେଷ ଭୌଗୋଳିକ ରୂପ ପାଇଛି ।

ଓଡ଼ିଶାର ଏହି ଜନ୍ମ ବୃତ୍ତାନ୍ତରେ କେଉଁଠି ‘ଉତ୍କଳ’ ଆସିନାହିଁ ଭୌମିକ ଚିତ୍ରରେ , ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ରାଜ୍ୟଗଠନ ପ୍ରସ୍ତାବରେ , ପ୍ରଶାସନିକ କର୍ମସରଣୀରେ , ସୀମା ନିରୂପଣ କମିଟିରେ, ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟାରୀ ବିବରଣୀରେ ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ‘ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ’ ଗଠନ ସମ୍ପର୍କୀୟ କୌଣସି ଆଇନରେ ବା ଆଦେଶରେ ।

ଆମ ପ୍ରଦେଶର ନାମ ‘ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ’ , ଆମ ଶାସନର ନାମ ‘ଓଡ଼ିଶା ଶାସନ’ , ଆମ ବିଧାନସଭାର ନାମ ‘ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭା’ , ଆମ ହାଇକୋର୍ଟର ନାମ ଓଡ଼ିଶା ହାଇକୋର୍ଟ , ଆମ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପଦବୀ ‘ଓଡ଼ିଶା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ’ , ଆମ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ପଦଵୀ ହେଲା ‘ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟପାଳ’ । ସୁତରାଂ ଆମ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଶାସନିକ ବନ୍ଦନାରେ ‘ଓଡିଶା ବନ୍ଦନା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ‘ଉତ୍କଳ ବନ୍ଦନା’ ହେବ ବା କାହିଁକି ? ରାଜ୍ୟ ବନ୍ଦନାରେ ‘ଓଡ଼ିଶା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ‘ଉତ୍କଳ’ ଆଦୌ ସମୀଚିନ ନୁହେଁ । ଉତ୍କଳକୁ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ବୋଲି କେହି କେହି ଯୁକ୍ତି କରୁଛନ୍ତି । ଅଂଶବିଶେଷ ପୂର୍ଣ୍ଣାବୟବର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ କିପରି ହେବ ? ଯଦି ବି କେବଳ ଯୁକ୍ତିପାଇଁ ଏହି ଯୁକ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ, ତେବେ ମୂଳ ଶବ୍ଦ କବ୍ୟବହାର ନ କରି ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ କାହିଁକି ? ତେଣୁ ଆମ ରାଜ୍ୟ-ସଙ୍ଗୀତର ନାମ ଉତ୍କଳକୈନ୍ଦ୍ରିକ ନୁହେଁ, ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣତଃ ଓଡିଶାକୈନ୍ଦ୍ରିକ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଓଡ଼ିଶାକୁ ନେଇ ନୂଆ ଗାନ ହେଉ

କାନ୍ତକବିଙ୍କ ଲିଖିତ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଗୀତଟି ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟ-ସଂଗୀତ ଭାବେ ଏଯାଏଁ ଆଇନସିଦ୍ଧ ହୋଇନାହିଁ , ଯଦିଓ ଓଡିଶା ବିଧାନସଭା ଏଥିପାଇଁ ଏକମତ ହୋଇଥିବାର ବହୁବର୍ଷ ବିତିଗଲାଣି । ଏହାକୁ ରାଜ୍ୟ-ସଂଗୀତ ଭାବେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତୀତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଏକ ବିଧେୟକ ଏଥିପାଇଁ ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ କରିବାକୁ ହେବ ଓ ତାହା ଯେ ନିଶ୍ଚୟ ସର୍ବସମ୍ମତିରେ ଗୃହୀତ ହେବ ତାହା କହିହେବନାହିଁ । କାରଣ , କୋଶଳ ଅଂଚଳ ପରି ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଅଂଚଳରେ ‘ଉତ୍କଳ’ ଶବ୍ଦକୁ ଏବେ ପ୍ରବଳ ବିରୋଧକରାଯାଉଛି ଓ ଏହାକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଚଳର ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ବିସ୍ତରଣ ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ ହେଉଛି ଓ ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏ ଅଭିଯୋଗ ବି ଯଥାର୍ଥ ମନେହେଉଛି । ବିଧାନସଭାରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ବ୍ୟତୀତ ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଗୀତକୁ ସାରା ଓଡିଶା ଉପରେ ଲଦିଦିଆଯାଇ ପାରିବନି ଏବଂ ଓଡ଼ିଶାର ଉପସ୍ଥିତ ସ୍ଥିତି ଯାହା, ଏପରି ଯଦି ଏକ ଆଇନ ଆଗତ ହୁଏ, ସମଗ୍ର ବିଧାନସଭା ତାକୁ ସମର୍ଥନ କରିବ ନାହିଁ । ବହୁମତରେ ଏକୁ ଯଦି ଆଇନ କରାଯାଏ ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ତାହା ଆତ୍ମଘାତୀ ହେବ ।

ସୁତରାଂ, ଏପରି ଉଦ୍ୟମ ନ ହେଉ । ଯଦି ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ରାଜ୍ୟ-ସଂଗୀତ ନିଶ୍ଚୟ ଆବଶ୍ୟକ, ତେବେ ଓଡିଶା-କୈନ୍ଦ୍ରିକ ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସଂଗୀତ ନୂଆକରି ରଚିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଓଡ଼ିଶାରେ ସରସ୍ଵତୀ ସମ୍ମାନ , ଜ୍ଞାନପୀଠ ପୁରସ୍କାର , ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ବହୁ କବି ଏବଂ ଜାତୀୟ ଓ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଖ୍ୟାତିସମ୍ପନ୍ନ ବହୁ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ ଅଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ସଭ୍ୟ ଚୟନ କରି ଓଡିଶା ସରକାର ରାଜ୍ୟ-ସଂଗୀତ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରନ୍ତୁ ଓ ମାଆ ଓଡ଼ିଶାର ବନ୍ଦନାରେ ସେହି ସଂଗୀତ ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ସହ ଜାତୀୟ ସଂଗୀତ ସମ ସସମ୍ମାନେ ଗାନ କରାଯାଉ । ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ସଂଗୀତକୁ ସାରା ଓଡ଼ିଶା ଉପରେ ଲଦିବା ବନ୍ଦ ହେବା ଉଚିତ ।

Regional imbalance in Odisha: media and govt’s role

Download the complete article here “Regional imbalance in Odisha”

Various sociopolitical organizations demand separate Kosal state on Utkala Dibasa

Kosal state demand: a rustic poetic voice

Separate budget for Kosal region demanded

Following is a report from the Sambad:

Kosal Vs Hirakhand: clash of identity

Following is a report from the http://odishawatch.in:

Recently a tug of war surfaced in western part of Odisha. The struggle is for identifying the land and naming the language of the region. It is an identity issue backed by political parties.

The present western part of Odisha, comprising ten and half districts has a homogeneous culture; Shakta cult. Worshiping mother is prevailing since time immoral in this part. Maa Samaleswari, Maa Patneswari, Maa Sureswari, Maa Manikeswari, Maa Kosaleswari etc are prominent deities worshiped in this part.

This contiguous geographical area was gifted with deep jungles and affluent with adivasi. And still today Sundergarh and Kalahandi regions are affluent with Adivasis.  Visit history and sacred text, you will find Kosal, Kalinga, Oddra, Utkal mentioned in Ramayan , Mahabharat, Bayu Puran etc. If you donot believe purana as a reference to our ancient history, no issue. Just turn the pages of travelogue of Hiuen Tsang. You will found mention of Kosal state with capital at Mayaguha or Maraguda; a submerged civilization in present Nuapada district.  Hiuen Tsang belongs to 6^th century.

The boundary of a state changed from time to time like an amoeba; and so the capitals. Maraguda (Nuapada), Sirpur (Chattisgarh), and Patnagarh (Balangir district) were capitals of Kosal. And this region was ruled by Nala, Naga, Sarabhapuriya, Chola, Ganga, Somavansi, Kalachuri,  Chouhan, Maratha, and Britishers.  The Somavansi used to known as Sakala Kosaladhipati (the king of Kosal), Chouhans Kings used to known as Kosaleswar (the God/King of Kosal).  Two historical poems,  Kosalananda Mahakavyam (Sanskrit) written by Pt Gangadhar Mishra in 16^th century and Jaya Chandrika by Prahllad Dubey also uses these terms in their poetries.  In Kapil Samhita also Narsinghnath (district Bargarh) has been mentioned as the holy place of Kosal along with Puri, Konark and Bhubaneswar of Utkal. Babu Rewaram Kayasth, the 18^th century author, in his Vikram Vilash has mentioned Narsinghnath (district Bargarh) as the holy place of Kosal.  In later period, historian Ramchandra Mallick and Purnachandra Rath have also written the history of this region as history of Kosal.

There are so many things named after Kosal; Kosali Danga (boat), Kosala Gour (Jadav Caste),  Kosala Maali (a caste engaged in cultivating vegetables), Kosala bhaaji, Kosaleswar Mahadev, Kosaleswari devi, Kosali bahman (Brahmin), and the temple architecture found in this region is also known as Kosali temple architect. These names were not given in a day or a single person. Kosal is not a new term. Up to 18^th century Kosal term was signifying the present western Odisha.

The prominence of Hirakhand region upsurge when the Chouhans divided their state for better administrations purpose and campaign at Sambalpur and Sonepur. Sambalpur/ Hirakhand state was established by Balaram Dev, the younger brother of the Kosal King having capital at Patnagarh (Balangir). At a time, even Patnagarh was under Hirakhand when the ruler of Patnagarh was weak. This is part and parcel of administration and politics. This shift of administration and division of land was described as the result of quarrel between the brothers in folklores in a different colour. But the mark of this historical division is so deep in the sentiments of the locals and prominent pages of history that it is not fading away.

However, Balram Dev took the local adivasis into his confidence. He adopted their Goddes Samlei and Sankritize that into Samaleswari. He distributed lands/villages to Brahmins and ruled Sambalpur. Sambalpur evolved as the most prominent city of this region. And an identity also grew up with it. In 19^th century, Sambalpuri identity slowly took over the Kosali identity. But the Balangir, Khadial region were still related them with Kosal/Kosali.

Before the Chouhans,  adivasis were affluent in both Patnagarh and Sambalpur  region. Binjhal, Soura and Gond were major castes then. Slowly many other castes migrated to this region; it becomes the habitats of Brahmins, Kuilta, Bhulia, Aghria etc. All have brought their own culture and language and amalgamated it into the language of the present western part of Odisha.

Further, the Kosali speaking region was ruled by Nala, Naga, Sarabhapuriya, Chola, Ganga, Somavansi, Kalachuri, Chouhan, Maratha, and Britishers. Even after the acquisition by Britishers, this region like a football has been once in Bengal, once in Madhya Paradesh (Central Province) again with Bengal and then Bihar and finally settled with Odisha. And in the course of time the present form of Kosali may have evolved with an influence of all these transition. The degree of influence might be varying for each factor; insignificant to significant.

The Binjhals caste was having their own language but they don’t have it today. They unused, forgotten and it is dead now. They have lost their carrier of their identity.

The Odia/Utkaliya Brahmins have tussle with Jhadua/Aranyaka Brahmins since then. The Odia Brahmins migrated to Sambalpur region due to political instability in the eastern/coastal part of present Odisha. They settled at Sambalpur and hijacked the profession of the native Aranyaka barhmins then. At present both groups are engaged in different professions. Sambalpur town and its peripheral politics are also impacted by Brahmins leaders. The old tussle of both groups still reflected in many platforms; may it be politics or culture. It surfaces from time to time.

Apart from this, the present BJD government is more sympathetic to Odia than Kosali; whereas the local unit of BJP is with the sentiment of the people and supports Kosal and Kosali.

The homogeneous identity of the people of ten contiguous districts is assaulted from time to time for political reasons. This refers to the division of the Chouhans, tussle of Jhadua-Udia and presently BJP vs BJD.

Saket Sreebhushan Sahu

saket.sahu@gmail.com

Lawmakers support the demand for a separate Koshal state

Demand for a separate Koshal state intensifies again

Following is a report from the Sambad:

Telagngana leaders headed by Prof Venkataswamy back Koshal state demand

Following is a report from the Daily Pioneer:

The Telangana Joint Action Committee would extend all support to the agitation in support of formation of s separate State of Kosal in Odisha. This was announced to the media at a Press conference here on Monday at the end of visit of a delegation of Telagngana leaders headed by Prof K Venkataswamy.

The demand for a separate Kosal State is “absolutely justified.” Political representatives of this area should also extend their support for this movement, opined Venkataswamy.

Venkataswamy spoke in brief about the struggle, agitation of people of the Telangana region to get the separate Telangana State.

“There may be differences. You may fight separately to realise the goal of getting a separate Kosal State. But don’t work in opposite ways which would undermine your struggle for a separate Kosal State,” advised Prof Venkataswamy.

It is the duty of Prime Minister Modi to look into the demand of the people of this region for formation a separate Kosal State as the BJP is in support of smaller States for better governance, said Venkataswamy further.

Earlier, Leader of Kosal State Coordination Committee Pramod Mishra spoke in brief about the Kosal movement from the beginning till today and urged people to support the demand for s separate Kosal State  wholeheartedly for better growth and development of Kosalanchal.

Limitations of Koshal state movement

Koshal state demand is valid. Nevertheless, many Koshal activists are ignoring the limitations of Koshal movement. Here are few limitations that are hindering the separate state movement:

Location of future capital city: When Telangana state was created there was no confusion about the location of its capital. People of Telangana unanimously supported Hyderabad as the capital of Telangana. Chandra Babu learned from his past mistakes. He is now building a new capital city that will benefit whole AP. In case of Koshal demand, so far, there is no clarity about its future capital city. People of Sambalpur want their district HQ as the capital city; whereas, Balangir/Kalahandi people want their own district HQs as the capital city. In future, such demands will come up from other districts as well.

Decentralization of resources in western Odisha: So far, we are debating about centralization of resources in BBSR. Many people in western Odisha (especially in KBK region) are asking what about centralization of resources in Sambalpur and Rourkela. Western Odisha (WO) is following a similar developmental approach like coastal Odisha and Bengal; where only big cities like Bhubaneswar and Kolkata are developing. Is centralization of resources in WO benefiting the tribals of Kalahandi, Balangir, Nuapada, Sonepur, Boudh etc,?

Politics vs economics: The activists and politicians who are heading the Koshal state movement lack of clear understanding about politics, politicking and economics. Koshal state demand should be based on economics and distribution of resources. Both the activists and politicians are unable to explain how a separate Koshal state will benefit livelihood of poor and the village economy. Thus, most of them are losing political supports and support from common man.

A separate Koshal state must not follow the example of Odisha and Bengal. These two states are worse when it comes to decentralization of resources. Still, the elite of western Odisha are following similar approaches. I hope the activists and politicians will address the limitations of Koshal state movement.

–

Dr. Sanjib Kumar Karmee

–

Update 1: Response to my post from Saket Sahu

Dear Sanjib,

The points you have noted are right. But these points are futuristic point. I mean it may not be the cause of slow down of the movement. The reasons in the ground are very different.

Sometime i fear of commenting on Kosal Movement, as you know, i’m here in the ground and knows all of them. I know all the Kosal movement leaders, also i was involved actively for a time and still personally keep sympathy for Kosal. LOT OF CONFUSIONS ARE THERE WHICH NEEDS TO BE ADDRESS BY THE LEADERS.

It is for sure that it is a political issue. Forget about the economy for the time being. Recently a seminar was organised by Mahamallik babu and his friends at Anchal College Padampur and i attended as a speaker to present on the language. Also listened some of the speakers including Mahamallik babu and it was really great that scholars of our region come out with all graphics and data to explain the backward/poverty of western Odisha/Kosal region.

It is true that the coastal Odisha is developed than western odisha. And the BJD govt was showing all the data from western Odisha and demanding SWATANTRA PAHYAA (SPECIAL PACKAGE) FOR THE STATE.  But it was crushed down in parliament.

Now, come to Kosal. Though i support the Kosal movement still i also agree with the view of AC Naik on Kosal leadership. The youth and people are divided by party. BJP, BJD, Cogress. KKD has failed to impress the youth or mass. I’m repeating the leader need to address why we need Kosal to the mass. There we have failed.

Again, the complex composition of western Odisha with adivasi and backward class the politics become dyanamic here. Democracy is a word only, earlier it was kingship now democracy. Nothing has changed. When a ST/SC, OBC, BACKWARD CLASS, FARMER, LABOUR etc leader started demanding rights for his things slow he started searching a place in the mainstream politics. And then things started to develop….activist slowly become middle man, and loose their credibility…..  This was explained by Saroj Mohanty of Sambalpur very well in his paper.

Apart from this, there are many complex reasons which stagnate Kosal movement.
If i will write here openly then people may hate me. Thats why i remain silent on this. Now the movement is in cold storage. It can be revive. Not a big issue but interest of leaders are important. The Kosal movement leaders are now looking to join other political parties for their future.

Regards,

Saket

–